Lễ tảo mộ (Harei Mukei hay Bbơng Mukei)

Lễ tảo mộ được người Chăm theo Hồi giáo Bàni thực hiện rất trang trọng tại các Ghur (nghĩa trang). Ở đâu có Ghur, ở đó có người Chăm Bàni, mỗi Ghur là tập hợp những người đã mất về theo dòng họ mẹ, người chết được chôn đầu hướng Bắc, chân hướng Nam và mặt quay về hướng Tây (hướng của thánh địa Mecca), mỗi một các ngôi mộ không đắp hoặc xây mà được đánh dấu bằng hai viên đá tròn đặt ở hai đầu, phần còn lại được lấp bằng phẳng.

Lễ tảo mộ của người Chăm Bàni thôn Phú Nhuận, xã Phước Thuận

Khi tảo mộ, người Chăm Bàni mặc trang phục truyền thống đến mộ người đã khuất bày lễ vật gồm: trầu, cau, rượu, thuốc…các tu sĩ dòng họ sẽ bắt đầu làm lễ tẩy uế bằng cách: vừa đọc kinh vừa rảy nước lên ngôi mộ vừa được dọn sạch. Điều này mang ý nghĩa tẩy ô uế trong năm qua đồng thời giúp người quá cố được hưởng an lành, mát mẻ trong năm mới. Sau đó tất cả thành viên trong gia đình hành lễ thể hiện sự thành kính với ý nghĩa mời tổ tiên về dự lễ hội. Khi bài kinh Qu’ran kết thúc, các Acha chôn trầu, cau dưới các bia đá để vong linh người thân ăn dọc đường khi trở về trần gian dự lễ hội với con cháu. phù hộ cho xóm làng được bình yên, nhà nhà sung túc, người người an lành, hạnh phúc, mùa màng tươi tốt…

Lễ cúng gia tiên

Góc thờ trong lễ cúng gia tiên của 1 gia đình.

Sau nghi lễ từ nghĩa trang dòng họ, người Chăm Bàni về nhà chuẩn bị lễ cúng tại gia đình gồm: chuối, bánh tét, hoa quả, bánh củ gừng và rượu. Lễ này được tiến hành theo hai giai đoạn: Giai đoạn 1: tại gia đình, người đàn ông lớn tuổi trong dòng họ thay mặt dòng họ dâng lễ trình lên tổ tiên của người Chăm. Thầy Acha làm chủ lễ (cũng có thể là người lớn tuổi hoặc người giỏi kinh Qu’ran và thông thạo nghi thức). Giai đoạn 2: chuẩn bị lễ cúng cho mỗi lượt vong linh gồm hai loại lễ vật mặn - ngọt tượng trưng cho âm - dương. Sau mỗi lượt cúng cho một vong linh, chủ lễ sẽ đốt một miếng trầm thơm và tụng một hồi kinh Qu’ran. Sau đó đến lượt vong linh khác sao cho không sót tên của bất cứ ai đã khuất trong gia đình. người Chăm Bani chỉ lập bàn thờ tại nhà trong 2 ngày, sau đó rước ông bà tổ tiên vào chùa trong suốt mùa Ramưwan.

Các chức sắc Hồi giáo Bàni chay tịnh tại chùa

Sư cả Châu Minh Hương cùng các tu sĩ tề tựu tại chùa bắt đầu tháng tịnh chay tại chùa Bàni thôn Tuấn Tú xã An Hải.

Buổi chiều trong ngày đầu lễ Ramadan, các gia đình chuẩn bị mâm cúng gồm chuối, chè, muối… khi trời sẩm tối những người phụ nữ đội mâm tới chùa. Trước khi vào chùa Bà Ni thực hiện lễ cầu nguyện, các tu sĩ Chăm Bàni bao gồm Pô Gru (Sư cả), Mưm (thầy Mưm), Tip (Katip), Din (Madin) và Achar (thầy Chang). làm lễ tẩy uế trước, mỗi người mang theo một chén đồng hoặc ấm nước, áo khoát trên vai, thực hiện thao tác thánh tẩy, chỉnh trang lễ phục. Điều đặc biệt là mỗi tu sĩ thường có một cây gậy và họ quan niệm đây là cây gậy có ma thuật, khi thực hiện nghi lễ thánh tẩy, họ chừa một ít nước để thanh tẩy cho gậy của mình. Sau đó tiến vào chùa và thực hiện thao tác nhận diện tín đồ.

Khi lễ bắt đầu, trống và tiếng gọi lễ vang lên, những bài kinh Qu’ran cổ được xướng lên trong không khí trang nghiêm theo cách ông chủ lễ xướng kinh. Mọi người trong cộng đồng Chăm Awal, chủ yếu là phụ nữ trong trang phục váy, áo dài bít tà, đầu đội khăn trắng có một dải hoa văn màu đỏ, ngồi ngay ngắn 2 bên thánh đường. Kết thúc buổi cầu kinh, người nhà và gia đình tín đồ dâng mâm lễ đến trước thánh đường chuẩn bị lễ cơm béo cho các tu sĩ. Khi ăn các tu sĩ luôn rất cẩn thận, không được để rơi vãi sẽ mắc tội với Thượng đế.

Các gia đình chuẩn bị mâm cúng đội tới chùa.

Trong ba ngày đầu của tháng Ramadan, các tu sĩ phải tuân thủ nghiêm ngặt quy luật của giáo hội: thực hiện nhịn ăn 3 ngày đầu của tháng Ramadan. Ban ngày họ ở trong các chùa thực hiện 5 lần cầu nguyện, ít nhất phải tắm rửa một lần mỗi ngày. Ban ngày họ nhịn ăn, chỉ được ăn thức ăn do gia đình đội trên những mâm cao mang đến thánh đường, mỗi ngày 2 lần trước bình minh và sau hoàng hôn. Khi ăn dùng tay và chỉ được dùng tay bên phải. Ngoài các tu sĩ thì những người theo Bani thì không cần phải nhịn ăn như người Hồi giáo Islam. Các tu sĩ cầu nguyện ở các thánh đường không được về nhà, nếu có việc cần về nhà, các tu sĩ phải được sự cho phép của chủ lễ mới được ghé về nhà trong giây lát nhưng chỉ được đứng ngoài nhà trao đổi mà không được vào nhà, sau đó phải trở về chùa ngay. Khi kết thúc ba ngày cấm mình, các tu sĩ được trở về nhà và cùng cộng đồng thực hiện nghĩa vụ còn lại trong tháng Ramadan.

Trước lễ mở đầu tháng tịnh chay tại chùa Bàni thôn Tuấn Tú.

Ngoài các lễ trên, họ còn một số ngày lễ chính trong tháng Ramadan như:- Lễ “Bà giáng trần” được tổ chức vào ngày thứ 15 của tháng Ramadan sau thánh lễ, nhằm ban thánh ân cho những đứa bé hay ốm đau, bệnh tật. Người dân dâng lễ gồm chè, xôi, chuối. Sau lễ này, họ được phép sát sinh cúng tế tại nhà. Ngày 27 của tháng Ramadan là lễ dâng cúng gạo cho thân nhân quá cố. Gạo được phân cho các tu sĩ nấu cơm mời người thân, quyến thuộc, các vị trưởng lão trong làng đến ăn vào sáng ngày mùng 1 tháng 10 Hồi lịch. Đây là nghi lễ cuối cùng được tổ chức nhằm tạ ơn thánh Allah cùng các vị chư thần đã giúp người Chăm Bàni hoàn thành tháng Ramadan.

Mâm lễ của các gia đình tín đồ dâng trong chùa, mở đầu tháng tịnh chay Ramadan

Tháng Ramadan của người Chăm Bàni mang đặc trưng văn hóa của Hồi giáo Islam khi có sự xuất hiện kinh Qu’ran, hành lễ Salat, bố thí gạo… Lễ Ramadam của người Chăm Bàni vẫn có dấu ấn văn hóa của cộng đồng Chăm Bàlamôn như: phụ nữ được vào cúng tế, chỉ có các tu sĩ thực hiện việc nhịn ăn. Song song với việc tôn sùng thánh Allah như người Hồi giáo Islam thì người Chăm Bàni còn thờ cúng tổ tiên và anh hùng dân tộc. Họ luôn tin rằng tháng Ramadan sẽ mang lại sức khỏe, sự may mắn cho mọi người trong làng, cũng như niềm tin vào sự ấm no, hạnh phúc.

Một số hình ảnh tại lễ Ramadan tại chùa Bàni thôn Tuấn Tú.