Trong lễ hội Ka Tê tại Ninh Thuận, nghi lễ rước y trang chỉ diễn ra ở 3 điểm: Rước y trang của nữ thần Po Ina Nagar từ xã miền núi Phước Hà huyện Thuận Nam về đền thờ ở làng Hữu Đức; rước y trang vua Po Klong Girai từ làng Phước Đồng lên tháp lấy tên ngài tại đồi Trầu, phường Đô Vinh, tp Phan Rang - Tháp Chàm và rước y trang Po Rome từ làng Hậu Sanh xã Phước Hữu lên tháp Po Rome. Theo Phó giáo sư, Tiến sĩ Phan Quốc Anh, nhà nghiên cứu Văn hoá Chăm “Tại Việt Nam hiện có 22 nhóm tháp Chăm, tuy nhiên người Chăm chỉ chính thức thờ cúng ở 3 khu đền tháp tại Ninh Thuận, những năm gần đây có thêm tháp Po Sah Inu cũng được người Chăm Bình Thuận thờ cúng và tổ chức các hoạt động lễ hội.

Năm nay, rất đông người dân và khách du lịch tới các đền tháp tham dự lễ hội KaTê.

Theo truyền thuyết, người Chăm và Raglai là chị em ruột, người Chăm là chị cả, người Raglai là em út” (Cham sa-ai Raglai adei). Bởi chế độ mẫu hệ, nên con gái út thừa kế tài sản và phụ trách thờ cúng tổ tiên, nên người em út Raglai có nhiệm vụ giữ trang phục thần vua Chăm. Bởi vậy tất cả những y trang của các vua, thần đều do người Raglai giữ và chỉ mang xuống vào các dịp Lễ hội Katê hay cúng đầu năm mới. Tuy nhiên, hiện nay chỉ còn đền Po Inu Nagar ở Hữu Đức là còn lễ đón y trang do dòng họ Chamalea người Raglai (Phước Hà) cất giữ. Còn y trang của vua Po Klong Girai và vua Po Rome thì người Raglai đã giao lại hẳn cho Người Chăm cất giữ. Vì thế, thay cho lễ đón, người ta chỉ có một nghi lễ nhỏ đơn giản gồm đốt sáp, trầm, soạn lễ vật trầu, cau, trứng, rượu… chuẩn bị y trang cho lễ rước lên tháp vào sáng hôm sau mà thôi.

Rước y trang lên tháp.

Ngày mùng 1 tháng 7 (Chăm lịch), thông thường khoảng 6 giờ sáng, các chức săc Chăm cùng người Raglai và nhân dân trong làng tiến hành lễ rước y trang lên đền tháp. Đây là nghi lễ mở đầu cho ngày hội, được diễn ra rất trọng thể. Trong lễ rước y trang, tại đền thờ trong làng Hữu Đức đoàn người Raglai tập trung đầy đủ, ông từ giữ đền dâng cúng lễ vật như: rượu, trứng, trầu, cau,… xin phép Thần cho rước y trang về tháp cúng lễ. Dẫn đầu đoàn người rước y trang là những người Raglai vừa đi vừa đánh mã la, tiếp đến là Cả sư chủ trì đền tháp; thầy kéo đàn Kanhi; bà Bóng; các chức săc Chăm; đội múa và những nhạc công; những thanh niên trai tráng cầm cờ, khiêng kiệu đựng y phục của vua; theo sau là những người phụ lễ và dân làng. Trên đường đền thờ làng đến tháp, các thiếu nữ thướt tha trong bộ trang phục truyền thống, vừa đi vừa múa quạt trong nhịp trống Ginăng, kèn Saranai... Khi đoàn rước kiệu đưa y trang về đến đền tháp, vị Cả sư, bà Bóng và các vị chức sắc tiến hành nghi lễ xin phép các thần linh cho mở cửa tháp, đền để đưa y trang vào tháp. Sau đó các nghi lễ lễ tắm rửa tượng và thay y phục mới cho vua. Cả sư mang bình nước thiêng ra để tưới tắm, tẩy rửa tượng rồi dâng lễ, thay lễ phục cho các Po. Thầy Kadhar vừa kéo đàn Kanhi vừa hát mời vua thần Chăm và các vị thần hiện về tháp: Vua tắm sạch sẽ, đội mão, mặc áo, váy, dây lưng và cuối cùng mang đôi giày về hưởng lễ vật mà người dân tới cúng. Những người bên ngoài Tháp lúc này cùng vào khấn tế mời vua nhận lễ và cầu xin vua thần phù hộ cho con cháu.

Lễ rước y trang tại đền Po Ina Nagar tại Hữu Đức

KaTê bây giờ, không còn chỉ là Lễ hội của riêng người Chăm theo đạo Balamôn

Ngày nay, lễ rước y trang trong Lễ hội Katê mặc dù vẫn giữ những nét đặc trưng truyền thống. Tuy nhiên vẫn có những thay đổi bởi từ nghi thức phong tục của các dòng tộc Chăm, Katê dần trở thành một lễ hội mang đầy đủ tính chất “lễ” và “hội”. Trong ngày này không chỉ diễn ra những nghi thức tín ngưỡng truyền thống của người theo đạo Bàlamôn, mà còn có sự tham gia tổ chức, sự có mặt của lãnh đạo Đảng, chính quyền, các đoàn thể địa phương đến dự và chúc mừng. Ngoài ra, lễ Katê kèm theo phần hội với nhiều săc màu văn hoá đặc săc đã thu hút người dân trong vùng và khách tham quan, du lịch từ các nơi khác tìm đến tham gia giao lưu văn hóa. Trong ngày cúng mở cửa rước y trang lên tháp, có một điều rất đặc biệt đấy là: Không chỉ các gia đình Chăm theo đạo Bàlamôn mang trái cây, làm gà và đồ cúng lên tháp, mà có rất nhiều người Chăm theo đạo BàNi, cá biệt có cả người Kinh cũng đến cúng vái. Tại đền thờ nữ thần Po Ina Nagar theo bà Thị Nín người Chăm theo đạo Bà Ni ở thôn Văn Lâm xã Phước Nam, thì gia đình bà năm nào cũng tới dâng đồ cúng. Bà giải thích thì dù khác tôn giáo, nhưng Chăm Bàlamôn và Chăm BàNi cũng chỉ là 1, đều chung bà mẹ xứ sở (Po Ina Nagar) hay các vị thần khác. Dù theo khác tôn giáo, thì vẫn phải tôn thờ.

Nghi thức múa khi cúng mở cửa tháp

Huyện Ninh Phước có 2 khu đền tháp là đền nữ thần Po Ina Nagar và tháp Pô Rome đều ở xã Phước Hữu, sáng nay vinh dự có lãnh đạo tỉnh là đồng chí Trần Minh Lực, UVTV Tỉnh uỷ, Phó chủ tịch HĐND tỉnh và đồng chí Nguyễn Long Biên, UVTV Tỉnh uỷ, Phó chủ tịch UBND tỉnh, về phía huyện có đồng chí Bạch Văn Nguyên, Phó bí thư huyện uỷ, Chủ tịch UBND huyện, đồng chí Ngô Khánh, UVTV Huyện uỷ, Phó chủ tịch UBND huyện, cùng lãnh đạo chính quyền địa phương xã Phước Hữu và đông đảo bà con các dân tộc, khách du lịch trong và ngoài tỉnh. Tại tháp Po Klong Garai đồng chí Nguyễn Xuân Hùng, Phó Bí thư thường trực Huyện uỷ cũng đã đến dự, Tại buổi lễ các đồng chí đã thăm hỏi, tặng quà và chúc mừng các vị chức sắc Chăm và bà con về dự nhân dịp Lễ hội KaTê 2022.

Các đồng chí lãnh đạo tỉnh huyện đến dự, thăm chúc và tặng quà tại các đền tháp.

Anh La Văn Điểm trưởng Ban tổ chức lễ hội KaTê làng Hữu Đức cho biết “Từ xưa đến giờ, mỗi mùa Lễ hội, người Kinh và các dân tộc khác đều đến chúc mừng và cùng tham gia các hoạt động lễ hội với tình cảm rất thân tình, đầm ấm. Sau 2 năm vì dịch bệnh không tổ chức các hoạt động tập trung đông người, Ka Tê năm nay thực sự là đông vui…”. Từ tháp Pô Klong Garai, đến đền nữ thần Po Ina Nagar, hay trên tháp Po Rome người dân tới làm lễ và xem rất đông, thậm chí tại tháp Pô Rome, sau khi lễ chính trên Tháp đã xong từ lâu, hơn 10 giờ sáng nhiều gia đình vẫn đội lễ vật tới cúng và phải đặt dưới chân đồi để vái lạy, vì trên tháp không còn chỗ để đặt lễ vật.

Đối với mọi người ngày nay, Katê không chỉ là một nghi lễ hay lễ hội mà nó đã thực sự trở thành ngày tết đối với đồng bào Chăm nói chung và người Chăm theo đạo Bà la môn nói riêng. Lễ hội cũng còn là dịp những người đi xa về thăm quê và gặp gỡ thăm hỏi bạn bè. KaTê với nghi lễ rước y trang và dâng cúng trên các đền tháp đã phản ánh rõ nét đời sống văn hoá, tín ngưỡng tâm linh của người Chăm, mang ý nghĩa nhân văn sâu sắc, thể hiện lòng biết ơn của đồng bào đối với người đi trước và nó đã trở thành di sản văn hóa đặc sắc của người Chăm ở nước ta.

Người Chăm mang đồ cúng lên các đền tháp để làm lễ